moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Pomagali z narażeniem życia

Książka dotycząca polskich obywateli, którzy podczas okupacji niemieckiej byli represjonowani za pomoc Żydom, przedstawia 333 przypadki represji wobec 654 osób. Polacy za udzielanie schronienia czy pośredniczenie w znalezieniu kryjówki byli najczęściej rozstrzeliwani. Wydana przez Instytut Pamięci Narodowej publikacja to pierwszy tom planowanej serii.

– Nasze wydawnictwo jest wyrazem pamięci i rodzajem pomnika wystawionego tym, którzy w okrutnych okolicznościach ratowali Żydów i byli za tę pomoc represjonowani. To są nasi narodowi bohaterowie – mówił dr Mateusz Szpytma, wiceprezes Instytut Pamięci Narodowej podczas dyskusji na temat wydanej przez IPN publikacji „Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej”. 

Książka powstała w ramach realizowanego od kilku lat w IPN projektu „Indeks Polaków zamordowanych i represjonowanych za pomoc Żydom w okresie II wojny światowej”. Postanowiono stworzyć listę nazwisk obywateli polskich, którzy podczas niemieckiej okupacji byli represjonowani za pomoc udzielaną osobom narodowości żydowskiej.

Niemieckie represje

– W ramach projektu przeprowadzono kwerendę w archiwach polskich: kościelnych i państwowych, a także zagranicznych, m.in. niemieckich, izraelskich, ukraińskich – wyliczała dr Aleksandra Namysło, współautorka tomu. Jak dodała w czasie spotkania w Centrum Edukacyjnym IPN „Przystanek Historia”, badacze korzystali z różnych źródeł: dokumentów administracji niemieckiej, sądów i aparatu represji, świadectw żydowskich, prasy niemieckiej i polskiej, relacji świadków, materiałów wytworzonych przez konspirację polską i żydowską, dokumentów zgromadzonych w instytucie Yad Vashem i Żydowskim Instytucie Historycznym.

Cenne okazały się także akta z procesów Polaków podejrzanych o współpracę z okupantem niemieckim, gromadzone od 1945 roku przez Główną Komisję Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce i jej kontynuatorki: Główną Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce oraz Główną Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN. – Dzięki badaniom archiwalnym w bazie IPN mamy prawie 20 tys. nazwisk osób, które pomagały Żydom, w tym 6 tys. represjonowanych i ok. 27 tys. osób, którym ta pomoc została udzielona – podała dr Namysło. Zaznaczyła przy tym, że przypadki zawarte w bazie wymagają dalszych badań historycznych. – W naszej książce znalazły się tylko historie w pełni zweryfikowane – uzupełniła dr Martyna Grądzka–Rejak, współautorka tomu.

Opracowanie IPN zawiera alfabetyczny indeks 333 przypadków niemieckich represji wobec 654 osób pomagających Żydom. To osoby, które udzielały schronienia, utrzymywały ukrywanych, pośredniczyli w znalezieniu kryjówki czy jej organizacji. Spośród opisanych osób, 341 za pomoc Żydom straciło życie. – Większość, 258 osób, została zastrzelona przez Niemców na miejscu po zatrzymaniu, innych zabito podczas śledztwa albo zostali skazani na karę śmierci lub zmarli w więzieniach i obozach koncentracyjnych – mówiła dr Grądzka–Rejak. Wobec kilkudziesięciu osób zastosowano areszt, roboty przymusowe, pobicie czy utratę mienia.

Wśród biogramów znalazła się m.in. historia małżeństwa Romualdy i Feliksa Ciesielskich z Krakowa. Prawdopodobnie na skutek donosu zostali aresztowani w 1942 roku. Romualda trafiła do obozu Auschwitz, gdzie była poddawana doświadczeniom pseudomedycznym. Na szczęście doczekała końca wojny. Jej mąż został wysłany do Mauthausen i tam zamordowany w marcu 1945 roku.

Ludzie szlachetni

Podczas dyskusji w IPN dr Szpytma zaznaczył, że autorki książki opisują też przyczyny, okoliczności i przebieg zdarzeń związanych z zapewnieniem pomocy ludności żydowskiej oraz jej konsekwencje. – Staraliśmy się poznać motywy udzielenia pomocy, a także w jakich okolicznościach doszło do ujawnienia informacji o niej – mówiły redaktorki. Udało im się to ustalić w 120 historiach z 333 opisanych. – Najczęstszym powodem był donos ze strony sąsiadów, krewnych lub funkcjonariuszy policji, a także wskazanie miejsca ukrywania się przez osobę ukrywaną – dodała dr Namysło.

Rodzina Królów z Krasnego zaliczona do grona sprawiedliwych przez Jad Waszem w 1982 za uratowanie 6. osobowej rodziny żydowskiej Steinlaufów. Fot. Wikipedia

W czasie spotkania podkreślono także, że indeks nazwisk uzupełnia opracowanie dotyczące relacji polsko-żydowskich w czasie wojny, w którym zwrócono uwagę na zróżnicowane postawy społeczności wobec Holokaustu. – Jedni, nie bacząc na konsekwencje, w tym grożącą im karę śmierci, decydowali się pomóc, inni nie podejmowali żadnych działań. Jeszcze inni przyczyniali się do śmierci żydowskich uciekinierów, wydając ich władzom niemieckim lub sami dopuszczali się morderstw – wyliczały autorki. Wpływ miały na to różne czynniki, m.in. stosunki polsko-żydowskie przed wojną, strach, niemiecki terror, zubożenie ludności, warunki ekonomiczne czy rodzinne. – Nie da się nie mówić o szmalcownikach, osobach donoszących. Taka jest historia i od niej nie uciekniemy. Trzeba ją opisywać w całym kontekście okupacji niemieckiej w Polsce – zaznaczył dr Szpytma.

W historiografii podaje się, według różnych źródeł, że w czasie wojny z rąk Niemców za pomoc Żydom zginęło od ok. 700 do kilku tysięcy Polaków, najczęściej mówi się o około tysiącu osób. – Nasze badania pozwolą zweryfikować tę liczbę – uważa dr Namysło. Jak podkreśliła, ich książka stanowi tylko pierwszy etap badań w ramach projektu, który nie jest jeszcze zamknięty. Zapowiedziała też, że przygotowywany jest kolejny tom publikacji. – Podczas lektury biogramów okazuje się, że losy wielu Polaków ratujących Żydów są nadal nieznane – mówił wiceprezes IPN. Jego zdaniem to wyzwanie dla nas wszystkich, nie tylko dla historyków z IPN, aby poznawać te historie. – Powinniśmy o tych ludziach szlachetnych, którzy decydowali się ryzykować swoje życie, wiedzieć jak najwięcej – zaznaczył dr Szpytma. 

Anna Dąbrowska

autor zdjęć: Wikipedia

dodaj komentarz

komentarze


Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
 
Co słychać pod wodą?
Wybiła godzina zemsty
Operacja „Feniks”. Żołnierze wzmocnili most w Młynowcu zniszczony w trakcie powodzi
Setki cystern dla armii
Szef MON-u na obradach w Berlinie
Jaka przyszłość artylerii?
Trzynaścioro żołnierzy kandyduje do miana sportowca roku
Wzmacnianie granicy w toku
Pożegnanie z Żaganiem
Czworonożny żandarm w Paryżu
Trudne otwarcie, czyli marynarka bez morza
Olimp w Paryżu
Right Equipment for Right Time
Rosomaki w rumuńskich Karpatach
NATO odpowiada na falę rosyjskich ataków
Żaden z Polaków służących w Libanie nie został ranny
W obronie Tobruku, Grobowca Szejka i na pustynnych patrolach
Nowe Raki w szczecińskiej brygadzie
Karta dla rodzin wojskowych
O amunicji w Bratysławie
Norwegowie na straży polskiego nieba
Zyskać przewagę w powietrzu
Polacy pobiegli w „Baltic Warrior”
Szwedzki granatnik w rękach Polaków
Polsko-ukraińskie porozumienie ws. ekshumacji ofiar rzezi wołyńskiej
Rekordowa obsada maratonu z plecakami
Transformacja wymogiem XXI wieku
Medycyna w wersji specjalnej
Święto podchorążych
Ostre słowa, mocne ciosy
Ustawa o zwiększeniu produkcji amunicji przyjęta
Sejm pracuje nad ustawą o produkcji amunicji
Więcej pieniędzy za służbę podczas kryzysu
Czarna Dywizja z tytułem mistrzów
Selekcja do JWK: pokonać kryzys
„Nie strzela się w plecy!”. Krwawa bałkańska epopeja polskiego czetnika
Donald Tusk po szczycie NB8: Bezpieczeństwo, odporność i Ukraina pozostaną naszymi priorytetami
Aplikuj na kurs oficerski
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Jesień przeciwlotników
Od legionisty do oficera wywiadu
„Szpej”, czyli najważniejszy jest żołnierz
Trzy medale żołnierzy w pucharach świata
„Szczury Tobruku” atakują
Druga Gala Sportu Dowództwa Generalnego
Polskie „JAG” już działa
Fundusze na obronność będą dalej rosły
Nasza broń ojczysta na wyjątkowej ekspozycji
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
„Siły specjalne” dały mi siłę!
Jak Polacy szkolą Ukraińców
Terytorialsi zobaczą więcej
Wojskowi kicbokserzy nie zawiedli
Operacja „Feniks” – pomoc i odbudowa
Zmiana warty w PKW Liban
Olympus in Paris
Wielkie inwestycje w krakowskim szpitalu wojskowym
„Jaguar” grasuje w Drawsku
Bój o cyberbezpieczeństwo
Transformacja dla zwycięstwa

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO