Nieznane zdjęcia i filmy, oryginalne mundury, broń, pamiętniki – takie wyjątkowe eksponaty dotyczące 1 Dywizji Pancernej można zobaczyć w Muzeum Broni Pancernej. Polsko-belgijska wystawa poświęcona jest żołnierzom gen. Stanisława Maczka, którzy jesienią 1944 roku wyzwolili belgijską Flandrię. Ekspozycję przekazał poznańskiemu muzeum rząd Flandrii.
– Historia 1 Dywizji Pancernej jest dobrze znana w Polsce, dużo mniej we Flandrii – tak podczas otwarcia wystawy mówił Thomas Castrel, przedstawiciel generalny rządu Flandrii w Polsce, nawiązując do wydarzeń z września 1944 roku. Wówczas to żołnierze pod dowództwem gen. Stanisława Maczka wyzwalali belgijską Flandrię, witani przez mieszkańców biało-czerwonymi flagami i okrzykami „Leve de Bevrijders!” (Niech żyją wyzwoliciele!), „Niech żyje Polska!”.
Na szczęście – jak zaznaczył Castrel – są tacy ludzie jak Dirk Verbeke, prezes Stowarzyszenia 1 Polskiej Dywizji Pancernej w Belgii, który od lat zabiega o upamiętnienie Polaków. – Trzydzieści lat temu nic nie wiedziałem o wyzwalaniu mojego kraju przez Polaków spod niemieckiej okupacji, dziś Polska stała się moim drugim domem – podkreślił podczas uroczystości Verbeke, pomysłodawca i kurator wystawy. Od czasu, kiedy 20 lat temu został sekretarzem miasta Tielt, wyzwolonego przez żołnierzy 1 DPanc., pasjonuje się dziejami jednostki, dociera do nieznanych zdjęć, dokumentów i relacji. – Poszukiwałem materiałów w archiwach miast wyzwolonych przez Polaków w tamtych czasie, spotkałem się z członkami rodzin żołnierzy uczestniczących w walkach, dotarłem do prywatnych zbiorów na terenie Belgii i zgromadziłem ogromną kolekcję, która liczy ponad 800 dokumentów, zdjęć i filmów – opowiadał Verbeke.
Z części tych materiałów powstała otwarta właśnie multimedialna wystawa. O losach żołnierzy opowiada w trzech językach: polskim, angielskim i niderlandzkim, a teksty są bogato ilustrowane zdjęciami i filmami, z których większość nie była dotąd prezentowana szerokiej publiczności. Towarzyszą im biogramy polskich żołnierzy oraz unikatowe eksponaty, takie jak sztandar 1 Dywizji czy pamiętniki pancerniaków.
– Przedstawianie naszego udziału, bardzo istotnego, w II wojnie światowej na przykładzie historii bojowej 1 Dywizji Pancernej ma wielkie znaczenie dla nas, tu w Polsce, ale też dla Belgów – zaznaczył Paweł Żurkowski, dyrektor Muzeum Wojska Polskiego, którego oddziałem jest MBP. Z kolei Krzysztof Grabiec, wiceprezes zarządu Federacji Organizacji Polskich Pancerniaków podkreślił, że ekspozycja przyczyni się do poszerzenia wiedzy o wojennej epopei gen. Maczka i jego żołnierzy. Przypomniał też, że w przyszłym roku przypada 80. rocznica powstania 1 DPanc.
Otwarcie wystawy miało nastąpić kilka miesięcy temu, jednak na przeszkodzie stanęła pandemia COVID-19. – Teraz wreszcie możemy ją zaprezentować i zapewnić, że „Pancerne Skrzydła” wróciły do Polski jako dar rządu Flandrii i tu już zostaną – podkreślał ppłk. Tomasz Ogrodniczuk, kustosz MBP.
Ekspozycja to wspólne przedsięwzięcie polsko-belgijskie, w które zaangażowane były instytucje z obu państw. Wystawa powstała dzięki inicjatywie przedstawiciela generalnego rządu Flandrii w Polsce i krajach bałtyckich we współpracy z polskim Ministerstwem Spraw Zagranicznych, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, Instytutem Pamięci Narodowej, Narodowym Instytutem Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”, salą tradycji 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej oraz belgijskim Stowarzyszeniem 1 Polskiej Dywizji Pancernej. Autorem tekstów wykorzystanych na ekspozycji jest Ryszard Mozgol, historyk z oddziału katowickiego IPN.
Wystawa została zainaugurowana latem 2018 roku w centrum edukacyjnym IPN Przystanek Historia w Warszawie. Potem była prezentowana w Muzeum II Wojny Światowej, Królewskim Muzeum Wojny w Brukseli, a w 2019 roku, w 75. rocznicę wyzwolenia miast flandryjskich przez 1 Dywizję, trafiła do miasteczek we Flandrii m.in. Poperinge, Roeselare, Tielt czy Sint Niklaas. Teraz stała się częścią wystawy stałej Muzeum Broni Pancernej. Prezentowana jest w pawilonie, w którym można zobaczyć także mundury, broń i wyposażenie używane przez polskich pancerniaków m.in.: czołg Sherman czy niszczyciel czołgów Achilles.
1 Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka została sformowana w Szkocji 1942 roku. Polską jednostkę pod koniec lipca 1944 roku przerzucono do Normandii, gdzie uczestniczyła w walkach pod Falaise i Chambois. Potem żołnierze ruszyli w pościg za wycofującymi się Niemcami we Francji, Belgii i Holandii. Liczący 1800 km szlak bojowy dywizja zakończyła w bazie marynarki wojennej w Wilhelmshaven, gdzie w maju 1945 roku gen. Maczek przyjął kapitulację niemieckiego dowództwa tamtejszej twierdzy. Tradycje jednostki dziedziczy 11 Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej.
autor zdjęć: Waldemar Kotula, Małgorzata Kaczyńska
komentarze