Z rzeki wydobył unikalny amerykański czołg, w którym zachowała się nawet żołnierska maszynka do golenia. Ale perłą kolekcji Jacka Kopczyńskiego jest polska tankietka. Mały czołg, który kolekcjoner sprowadził aż zza koła podbiegunowego. Dziś może pochwalić się największymi prywatnymi zbiorami militarnych pojazdów.

Jacek Kopczyński przy tankietce z 1936 r. Fot. Anna Dąbrowska

Na co dzień samorządowiec. Ale zabytkowe wojskowe pojazdy zbiera już ponad 35 lat. – Jest legendą wśród kolekcjonerów militariów – mówi Paweł Kowalczyk, miłośnik wojskowych gadżetów. Jacek Kopczyński przyznaje jednak, że jego pasja pojawiła się zupełnie przypadkiem.

– Marzyłem o Harley Davidsonie, ale właściciel motocykla, który chciałem kupić zaproponował wymianę na unikalnego amerykańskiego jeepa Willysa – opowiada Kopczyński. Cóż było robić. – Kupiłem więc Willysa z 1942 r., ale zanim go oddałem, pojechałem terenówką na wycieczkę – wspomina. Samochód tak bardzo mu się spodobał, że został z nim do dziś, a on sam zaczął poszukiwać militarnych pojazdów.

Jako pierwsze do jego kolekcji trafiły kolejne Willysy, terenowe Dodge i amerykańska wojskowa ciężarówka GMC. Potem z jednego z łódzkich poligonów sprowadził radzieckie działo samobieżne SU-76, które żołnierzom służyło za cel. Dlatego na jego remont musiał poświęcić długie godziny. Ale dziś to jedyny jeżdżący tego typu pojazd w Polsce.

W zbiorach ma także, rzadki w naszym kraju amerykański opancerzony transporter półgąsiennicowy Halftrack M16 z 1944 r. Przechowuje go na działce.

Jesienią ubiegłego roku jego kolekcja wzbogaciła się o prawdziwy unikat. Udało mu się razem z grupą miłośników militariów wydobyć ze starorzecza Warty brytyjski czołg Valentine MK IX z czasów II wojny. – Okoliczni mieszkańcy od dawna opowiadali o zatopionym w rzece czołgu. Sądziłem, że to radziecki T-34 albo amerykański Sherman –  opowiada. Jednak okazało się, że to Valentine – pierwszy odnaleziony w Polsce czołg tego typu. Na świecie zachowało się ich tylko kilkanaście, z czego zaledwie 3 lub 4 brały udział w działaniach bojowych. Pozostałe były używane np. do szkolenia.

Kopczyński stara się poznać także historię odnalezionych pojazdów. Udało mu się ustalić, że amerykański czołg był jednym z 2 tys. egzemplarzy, które trafiły jako wsparcie alianckie do Związku Radzieckiego.

– Dzięki wspomnieniom świadków i archiwalnym dokumentom ustaliłem, że Valentine służyła w 9 Samodzielnym Korpusie Pancernym generała Iwana Kiriczenki – opowiada kolekcjoner. W styczniu 1945 roku oddział czołgów przeprawiał się przez oblodzoną Wartę. Na środku rzeki w Valentine skończyło się paliwo. Kiedy próbowano ją odholować, lód się załamał i maszyna utknęła w rzece. Na blisko 70 lat.

Jacek Kopczyński chce teraz ustalić skład załogi czołgu. Wie już, że  trzech czerwonoarmistów uratowało się. Przez pewien czas pozostali w mieście. Zachowały się nawet zdjęcia, które robili sobie z mieszkańcami Warty. Wiadomo też, że żołnierze przeżyli wojnę, bo latem 1945 r. spotkali w Czechosłowacji mieszkańców Warty, którzy wracali z robót przymusowych do domu.

Choć z czołgu zniknęły dokumenty radzieckich żołnierzy, brakowało też części wyposażenia m.in. radiostacji, to kolekcjoner znalazł w nim oryginalne wojskowe przedmioty, np. maski przeciwgazowe, zapasowe peryskopy, lornetkę, gaśnicę, przenośną lampę. Były nawet szczoteczki do zębów, maszynka do golenia i 20-litrowy kanister, którego zawartość nadal jest tajemnicą. – Niektórzy podejrzewają, że zawiera rosyjski bimber –  mówi nowy właściciel czołgu i zapowiada: – Otworzymy go na św. Walentego.

Sam czołg zachował się w świetnym stanie. Został oczyszczony z piasku i żwiru, a pancerz pokryto środkiem antykorozyjnym. – Jak zrobi się cieplej, zdejmiemy wieżyczkę i wyjmiemy zespół napędowy, wypiaskujemy i pomalujemy też resztę części – planuje Janusz Zgit współpracujący z kolekcjonerem. Wszystkie prace nad czołgiem nadzoruje konserwator zabytków. Plany zakładają, że za trzy lata Valentine będzie jeździć.

Choć brytyjski czołg to prawdziwy unikat, Jacek Kopczyński pytany o perłę swojej kolekcji wymienia dwie polskie przedwojenne tankietki. To małe czołgi wyprodukowane w warszawskich zakładach Ursus. Jedna pochodzi z 1936 roku i wyposażona była w karabin maszynowy francuskiej konstrukcji Hotchkiss 7,92 mm. W Polsce są tylko trzy takie tankietki. – Moją kupiłem od norweskiego rolnika mieszkającego za kołem podbiegunowym. Służyła mu za ciągnik rolniczy – mówi kolekcjoner.

W ubiegłym roku Jacek Kopczyński złożył też z części wykopanych w lasach pod Łodzią drugą tankietkę, tym razem z 1939 roku. – To eksperymentalny model uzbrojony w działko 20 mm. Przed wojną powstało tylko ponad 20 takich wozów – podkreśla z dumą.

Militarna kolekcja jest słynna na całą Polskę. Eksponaty Jacka Kopczyńskiego grają w filmach, wykorzystywane są też podczas historycznych rekonstrukcji. Można je także oglądać na giełdzie Moto Weteran Bazar w Łodzi, której Kopczyński jest organizatorem. Zaczynał 21 lat temu od kilku stolików z militariami, dziś to największa giełda kolekcjonerska w Polsce.

– Moje dalsze plany? Mogę tylko powiedzieć, że mam na oku kolejny pojazd do wydobycia, tym razem niemiecki – zdradza łodzianin.

Lubicie militarne zabytki? Czytajcie o nich na portalu polska-zbrojna.pl.

Raj dla miłośników militariów		Niemiecki transporter – jedyny taki zabytek na świecie
Zabytkowe pojazdy prawie jak nowe		Pancerni Magicy